H Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή αποτελεί μια ξεχωριστή διαταραχή, που διαφέρει αρκετά από τις υπόλοιπες αγχώδεις διαταραχές και παρουσιάζει επομένως ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Όπως αποκαλύπτει το όνομά της χαρακτηρίζεται από δύο βασικές κατηγορίες συμπτωμάτων:
Ιδεοληψίες και Ψυχαναγκασμούς. Ας δούμε λίγο τι είναι τι:
Ιδεοληψίες είναι οι επίμονες και επαναλαμβανόμενες ιδέες-σκέψεις ή εικόνες, που ο ασθενής τις αισθάνεται σαν ανεπιθύμητες, ενοχλητικές, βασανιστικές, παρείσακτες, αλλά δεν μπορεί να τις απομακρύνει.
Ψυχαναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες σκόπιμες πράξεις ή συμπεριφορές, ή νοητικές δραστηριότητες, που στόχο τους έχουν να ακυρώσουν τις ενοχές ή τύψεις ή γενικότερα το άγχος που προκαλούν οι Ιδεοληψίες.
Θα δώσουμε μερικά παραδείγματα του νοσηρού χορού Ιδεοληψίας – Ψυχαναγκασμού.
Κάποιος αναρωτιέται διαρκώς εάν έκλεισε το φως ή την κουζίνα, το πλυντήριο ή το θερμοσίφωνο κλπ. Αυτή είναι η ιδεοληψία του και η αντιμετώπιση είναι μέσω του ψυχαναγκασμού: Ελέγχει πολλαπλά και τελετουργικά τους διακόπτες των συσκευών.
Κάποιος φοβάται όταν δει ένα μαχαίρι, ότι μπορεί να σκοτώσει κάποιον οικείο του (Ιιδεοληψία). Κρύβει λοιπόν τα μαχαίρια προκειμένου να «αποφύγει το κακό» (Ψυχαναγκασμός).
Γυναίκες φοβούνται μη ρίξουν κάποιο φάρμακο ή δηλητήριο στο φαγητό και μπορούν να φτάσουν να απέχουν πλήρως από την κουζίνα για να το αποφύγουν.
Κάποιος φοβάται μήπως χτύπησε κάποιον με το αυτοκίνητο ή προκάλεσε κάποιο ατύχημα άθελα του. Γυρνάει λοιπόν επανειλημμένως πίσω για να ελέγξει ή φτάνει να σταματήσει να οδηγεί.
Μπορεί κάποιος να έχει μια σεξουαλική σκέψη, που για τον ίδιο είναι ανάρμοστη και απαράδεκτη. Για να την ακυρώσει και να απενοχοποιηθεί από αυτή, μπορεί να καταφεύγει διαρκώς σε εσωτερικές προσευχές ή σταυροκοπήματα.
Δώσαμε έτσι μερικά παραδείγματα από τα πάρα πολλά, αυτού του φαύλου κύκλου Ιδεοληψίας – Ψυχαναγκασμού.
Ενίοτε τα συμπτώματα μπορεί να παρατηρούνται σε συγκεκριμένους χώρους (π.χ. μόνο στο σπίτι).
Τα πλέον συνήθη θέματα είναι μόλυνσης – κάθαρσης, τάξης – τακτοποίησης, ελέγχου –επιβεβαίωσης, σεξουαλικής – βίαιης ή υβριστικής, προσβλητικής «αμαρτωλής» σκέψης και αντίστοιχης εξαγνιστικής – εξιλεωτικής απάντησης.
Μπορεί κάποιοι ασθενείς να έχουν μόνο Ιδεοληψίες ή μόνο Ψυχαναγκασμούς.
Εάν αφεθούν χωρίς βοήθεια, μπορεί οι ασθενείς να πάψουν να αντιλαμβάνονται το παράλογο και το άσκοπο των ενεργειών τους και να γίνουν υποχείρια της ασθένειας.
Κατάθλιψη, πανικός φοβίες και άλλες διαταραχές μπορεί να συνυπάρχουν.
Στο ευρύτερο φάσμα της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής εντάσσονται και η παθολογική χαρτοπαιξία (και γενικά «τζόγος»), τριχοτιλλομανία, βουλιμία – ανορεξία, υποχονδρίαση, παθολογική ζηλοτυπία κλπ.
Βεβαίως, πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος να διαπράξουν κάτι κακό. Μόνο φόβος. Φόβος και άγχος. Ένα ατέρμονο βασανιστήριο του νου.
Η διαταραχή μπορεί να αρχίσει ακόμη και από την παιδική ηλικία με αιχμή τα 20-25 έτη.
Για να αποτελεί κλινικό πρόβλημα, πρέπει να προκαλεί σοβαρή ψυχική αναστάτωση και δυσφορία, να διαρκούν τα συμπτώματα πάνω από μια ώρα καθημερινά ή να παρεμποδίζουν τη λειτουργικότητα του ασθενούς.
Άνδρες και γυναίκες προσβάλλονται το ίδιο συχνά (2,5%).
Η αναζήτηση βοήθειας επιβάλλεται όχι μόνο ιατρικά, αλλά και λόγω της σοβαρής μείωσης της λειτουργικότητας και της δυσφορίας- δυσανεξίας που προκαλεί.
Οι ασθενείς πολλές φορές εντυπωσιάζονται και οι ίδιοι από την βελτίωση, την αναβάθμιση της καθημερινότητας, την επαναφορά της ηρεμίας και της χαράς στη ζωή τους για το χρόνο που χάθηκε…